Αυτοψία του transit camp για πρόσφυγες και μετανάστες της Κορίνθου: εκπαιδευτικές προεκτάσεις
Η συνάδελφος Νάγια Κοκμοτού, Αναπληρώτρια δασκάλα στο Διαπολιτισμικό Σχολείο Νέας Ιωνίας και μέλος της Παιδαγωγικής Ομάδας «Το Σκασιαρχείο» μας έστειλε την παρακάτω ανοικτή επιστολή προς δασκάλους και παιδαγωγικούς φορείς στην οποία περιγράφει την κατάσταση στο transit camp για πρόσφυγες και μετανάστες της Κορίνθου από την άποψη της εκπαίδευσης των προσφυγόπουλων.
Την Κυριακή 8/12/2019 επισκέφθηκα το πρώην στρατόπεδο της Κορίνθου, το οποίο από τον περασμένο Σεπτέμβρη χρησιμοποιείται ως transit camp για πρόσφυγες και μετανάστες, οι οποίοι μετακινήθηκαν εκεί από άλλες δομές.
Ως κάτοικος αλλά και δασκάλα της Αθήνας, τους τελευταίους μήνες έχουμε βρει άδεια θρανία μαθητών και μαθητριών μας οι οποίοι απομακρύνθηκαν από τα σχολεία του κέντρου και μεταφέρθηκαν στην ανοιχτή δομή της Κορίνθου.
Επισκέφθηκα το camp αυτοβούλως καθώς, λόγω της εκπαιδευτικής μου ιδιότητας, θέλοντας να ακολουθήσω τα παιδιά αυτά και να διαπιστώσω το επίπεδο σχολικής και κοινωνικής ένταξης όλων των παιδιών που διαβιούν στην ανοιχτή δομή φιλοξενίας της Κορίνθου.
Επομένως, κατόπιν προσωπικής επικοινωνίας με ανθρώπους που διαμένουν στη δομή αλλά και με τη συνδρομή συναδέλφων/αλληλέγγυων, ξεκίνησε μια καταμέτρηση των παιδιών προσχολικής και σχολικής ηλικίας που διαβιούν στο στρατόπεδο καθώς και μια καταγραφή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κάθε οικογένειας.
Στη συνέχεια, ακολουθούν τα ευρήματα και οι προεκτάσεις/προβληματισμοί που προκύπτουν από αυτά. Αξίζει να σημειωθεί πως εκτός από το πρόβλημα της μη ένταξης των παιδιών στα σχολεία, στη συγκεκριμένη δομή υπάρχουν πάρα πολλά επιπλέον προβλήματα – πολλά από αυτά ζωτικής σημασίας για τη διαβίωση του ανθρώπου – όπως η ακατάλληλη στέγαση, η έλλειψη θέρμανσης, η παντελής απουσία ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, οι ακατάλληλες υγειονομικές συνθήκες και άλλα πολλά, τα οποία μόνο για πρακτικούς λόγους δεν σχολιάζονται περαιτέρω στο παρόν κείμενο του οποίου ο στόχος είναι καθαρά ως προς το εκπαιδευτικό κομμάτι.
Την ημέρα της καταγραφής, 8/12/2019, μπορέσαμε να καταγράψουμε 108 παιδιά από 4 έως 15 χρονών. Οι ηλικίες της καταγραφής επιλέχθηκαν στοχευμένα λόγω του νόμου υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης που ισχύει για όλα τα παιδιά που ζουν στη χώρα μας και ξεκινάει με την δίχρονη προσχολική εκπαίδευση (4-6χρονών) και ακολουθεί η πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση (6-15 χρονών).
Εδώ αξίζει να αναφερθεί πως περίπου άλλα τόσα, ίσως και περισσότερα, είναι τα βρέφη της δομής και τα παιδιά κάτω των 4 χρονών καθώς και οι έφηβοι 16-18 χρονών, αλλά εμείς περιοριστήκαμε στις ηλικίες που αφορούν την υποχρεωτική εκπαίδευση.
Από αυτά τα 108 παιδιά:
- Τα 16 είναι από 4 έως 6 χρονών (15%)
- Τα 51 είναι από 6 έως 11 χρονών (47%)
- Τα 41 είναι από 11 έως 15 χρονών (38%)
Οι χώρες καταγωγής τους είναι το Αφγανιστάν, η Συρία, το Κονγκό, το Ιράν, το Ιράκ και το Κουρδιστάν. Πριν από τη μεταφορά τους στην Κόρινθο τα περισσότερα παιδιά (75%) βρίσκονταν σε ΚΥΤ (Κέντρα Υποδοχής και Ταυτοποίησης) στη νησιωτική χώρα.
Το υπόλοιπο 25% κατοικούσε σε αυτό-οργανωμένες δομές στέγασης εντός του αστικού ιστού του κέντρου της Αθήνας, ενώ βρέθηκαν και μερικές οικογένειες που αναγκάζονταν να μένουν στο δρόμο ή στο πάρκο μέχρι να υπάρξει χώρος σε κάποια δομή.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ότι το 47% των παιδιών αυτών βρίσκεται στη χώρα πάνω από 3 μήνες. Πολύ συχνά το ποσοστό αυτό (28%) ξεπερνάει τον 1 χρόνο, ενώ μπορεί να φτάνει μέχρι και τα 4 χρόνια παραμονής στην Ελλάδα!
Παρ’ όλα αυτά κανένα παιδί δεν έχει καταφέρει να σχολειοποιηθεί επαρκώς!
Ειδικότερα, από τα παιδιά που καταγράφηκαν:
- Τουλάχιστον τα 6 στα 10 δεν έχουν πάει καθόλου σχολείο όσο διάστημα βρίσκονται στην Ελλάδα.
- 3 στα 10 έχουν πάει σε μη τυπικές δομές εκπαίδευσης προσφύγων (μέσω ΜΚΟ) εντός των camp όπου διέμεναν πριν βρεθούν στην Κόρινθο. Ωστόσο, από τα στοιχεία προκύπτει ότι κανένα από τα παιδιά αυτά δεν μπόρεσε να παρακολουθήσει τα μαθήματα για παραπάνω από 3-4 μήνες λόγω μεταφοράς τους σε άλλες δομές.
- Μόνο 1 στα 10 κατάφερε να βρει τον δρόμο του προς το ελληνικό δημόσιο σχολείο. Το ενδιαφέρον που προκύπτει είναι ότι αυτά τα ελάχιστα παιδιά (12 από τα 108) που κατάφεραν να βρεθούν σε κανονικό δημόσιο σχολείο της γειτονιάς, πριν την Κόρινθο διέμεναν ως επί το πλείστον σε αυτό-οργανωμένες δομές στέγασης με αποτέλεσμα να απομακρυνθούν απότομα από τον τόπο διαμονής, και συνεπώς, και από το σχολείο τους μέσα σε ένα βράδυ. Τα περισσότερα είχαν προλάβει να πάνε για πολύ μικρό χρονικό διάστημα στα σχολειά τους (1-3 βδομάδες) πριν τα μετακινήσουν ακούσια στην Κόρινθο μαζί με τις οικογένειές τους.
Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι την ημέρα που έγινε η καταγραφή εντοπίστηκαν 2 παιδιά τα οποία εδώ και μερικές μέρες έχουν κατορθώσει να εγγραφούν στο γειτονικό της δομής δημόσιο σχολείο και φοιτούν κανονικά[1]. Τα 2 αυτά παιδιά είναι μέσα στο 24% που έχει ΑΜΚΑ και, συνεπώς, μπόρεσαν να κάνουν τις απαραίτητες ιατρικές και εμβολιαστικές ενέργειες ώστε να μπορέσει να γίνει δεκτή η εγγραφή τους στο σχολείο [2].
Σε αντίθεση με τα λεγόμενα ορισμένων υπευθύνων και αρμόδιων αρχών ότι η διαμονή στην δομή της Κορίνθου είναι προσωρινή και, άρα, δεν υπάρχει η ανάγκη ούτε σημαντικός αριθμός παιδιών ώστε να γίνουν ενέργειες σχολειοποίησης, εμείς διαπιστώσαμε ότι:
- Μόνο τα 4 στα 10 παιδιά (συγκεκριμένα, 42 από τα 108 παιδιά) βρίσκονται στο camp μόλις εδώ και 1 μήνα.
- Τα 6 στα 10 παιδιά (66 από τα 116 παιδιά) βρίσκονται στην Κόρινθο και, άρα, εκτός σχολείου, από 1,5 μέχρι και 4 μήνες, όσο δηλαδή και το διάστημα που είναι ανοιχτή η δομή και είναι άγνωστο ως πότε θα παραμείνουν εκεί.
Συνεπώς, το επιχείρημα περί προσωρινότητας της δομής (transit camp) τίθεται υπό αμφισβήτηση. Εάν λάβουμε υπόψη ότι η σχολική χρονιά διαρκεί 9 μήνες, παρατηρούμε ότι πάνω από τα μισά παιδιά βρίσκονται ήδη 4 μήνες εκεί έχουν χάσει περίπου τη μισή σχολική χρονιά!
Μετά από τα ευρήματα αυτά, εύλογα προκύπτουν ορισμένα ερωτήματα και προβληματισμοί τους οποίους θα παραθέσω παρακάτω.
Γιατί από τα 38 σχολεία του Νομού Κορινθίας (5 νηπιαγωγεία, 23 Δημοτικά, 10 Γυμνάσια) μόνο το ένα έχει απορροφήσει μόνο 2 από τα 108 παιδιά σχολικής ηλικίας της δομής;
Είναι τελικά υποχρεωτική η φοίτηση των προσφυγόπουλων στα ελληνικά σχολεία; Αν ναι, ποιές είναι οι ευθύνες του Κράτους και των αρμόδιων φορέων ως προς την εξασφάλιση της πρόσβασής τους σε αυτά και του μη αποκλεισμού τους από το εκπαιδευτικό σύστημα;
Με τον αποκλεισμό τους από το ΑΜΚΑ πώς θα μπορέσουν να βγάλουν ΑΔΥΜ (Ατομικό Δελτίο Υγείας Μαθητή) και να εμβολιαστούν;
Πολλά από αυτά βρίσκονται στη χώρα εδώ και χρόνια. Ποιος είναι ο λόγος που δεν έχουν σχολειοποιηθεί επαρκώς με κρατική πρόβλεψη;
Με ποια κριτήρια δίνεται η εντολή για την απομάκρυνση ορισμένων παιδιών από το σχολικό τους περιβάλλον χωρίς να υπάρχει το απαραίτητο σχέδιο για τη μετέπειτα σχολειοποίησή τους;
Οι συνεχείς μεταφορές και η διαιώνιση της transit κατάστασης σε τι εξυπηρετεί ως προς την κοινωνική και σχολική ένταξη των παιδιών;
Εάν παραμείνουν στην Κόρινθο για μεγαλύτερο διάστημα, ποιος θα αναλάβει την ένταξή τους στα σχολεία της περιοχής; Εάν μετακινηθούν σε άλλες δομές, ποιος εγγυάται ότι εκεί θα έχουν πρόσβαση στο δικαίωμα της εκπαίδευσης;
Ποια είναι η θέση και η δέσμευση του Συνήγορου του Παιδιού ως προς την εξασφάλιση της τήρησης του άρθρου 28 της υπογεγραμμένης Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Παιδιού το οποίο ορίζει το δικαίωμα όλων των παιδιών στην εκπαίδευση;
Τα ερωτήματα είναι πολλά και οι απαντήσεις που παίρνουμε από τους αρμόδιους φορείς δυστυχώς ανύπαρκτες!
Η δομή της Κορίνθου είναι μόνο μία από τις περιπτώσεις όπου βρίσκονται εγκλωβισμένα παιδιά χωρίς να μπορούν να έχουν την απαιτούμενη από τη Διεθνή Σύμβαση της Γενεύης πρόσβαση σε μόρφωση και εκπαίδευση. Δυστυχώς, υπάρχουν πολλές τέτοιες δομές ανά την Ελλάδα και το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει τους φόβους ότι οι πιθανότητες καλύτερης τύχης κατά την μεταφορά τους σε άλλες δομές είναι ελάχιστες.
Ως δάσκαλοι και δασκάλες είναι καθήκον μας και χρέος να υπερασπιστούμε και να διεκδικήσουμε το δικαίωμα πρόσβασης όλων ανεξαιρέτως των παιδιών στην εκπαίδευση με ό, τι τρόπο διαθέτουμε! Η παιδική ηλικία δεν είναι transit !
Νάγια Κοκμοτού από την Παιδαγωγική Ομάδα «Το Σκασιαρχείο»
Αναπληρώτρια δασκάλα στο Διαπολιτισμικό Σχολείο Νέας Ιωνίας
Αθήνα, 13/12/2019
[1] Στις 10/12/2019 ανακοινώθηκε στους ανθρώπους που διαμένουν στο camp ότι εκκρεμεί εντολή υποχρεωτικής μετακίνησης σε πολλές οικογένειες και μεταφοράς τους σε άλλες δομές στη Βόρεια Ελλάδα. Αν αυτό πραγματοποιηθεί, τα παιδιά αυτά αναγκαστικά θα διακόψουν τη φοίτησή τους.
[2] Παρ’ όλο που η φοίτηση στο σχολείο είναι υποχρεωτική και οι γονείς που δεν συμμορφώνονται απειλούνται με σοβαρές κυρώσεις ως προς τη διαδικασία ασύλου τους, ταυτόχρονα η στέρηση ΑΜΚΑ τους αποκλείει την πρόσβαση σε εμβολιασμό ο οποίος είναι απαραίτητος ώστε να μπορέσουν να εγγραφούν σε σχολείο.